Als het melkveehouders lukt om een gezond bodemklimaat te krijgen, dan maken ze écht grote stappen voorwaarts. Dan creëer je een klimaat waarin aerobe bacterie-eiwitten omgevormd worden naar aminozuren voor de grasplant. ‘Het resultaat is beter ruwvoer met eiwit dat de koe één op één kan omzetten in melkeiwit, dus amper nog uitstoot van stikstof en broeikasgassen. Dat is in mijn ogen het verdienmodel voor de toekomst’, zegt bodemdeskundige Rinze Joustra.
Rinze Joustra heeft veel kennis over de bodem. Hij maakt al jaren naam met Rinagro, een bedrijf in mineralenmengsels met bacteriën. Het meest bekende mengsel van het bedrijf heet Agrimestmix. Het toevoegen van deze ‘vloeistof met minerale zuurstof’ aan de mest zorgt ervoor dat in de voorheen vrijwel zuurstofloze drijfmest (anaerobe) een veel zuurstofrijkere omgeving (aerobe) wordt gecreëerd. ‘Met het mengsel switchen we binnen een week de microbiologie van anaerobe naar aerobe. En dan krijg je langzaam maar zeker weer gezond leven in de bodem en begint deze microbiologisch eiwit te leveren, met alle voordelen van dien.’
Joustra claimt dat als gevolg van deze aanpak de koeien gezonder en productiever worden. Bijkomende winst van Agrimestmix is nagenoeg geen uitstoot van stikstof, methaan en lachgas. Het kost een bedrijf met 110 koeien ongeveer € 1.750 om de mest met Agrimestmix te behandelen. Het aantal melkveehouders dat zijn mengsel gebruikt groeit, jaar op jaar. Telde RinAgro in 2010 zo’n 750 klanten, nu zijn het er 2.700 in Nederland en zo’n 1.000 in het buitenland. Opereerde hij eerst vanuit Piaam, tegenwoordig heeft hij ook vestigingen in Leeuwarden en het Duitse Kleef.
Tijdens het interview rinkelt de telefoon onophoudelijk, de stikstofcrisis heeft iets losgemaakt. ‘Er is beweging’, constateert Joustra. Morgen rijdt hij samen met een goede klant van hem, melkveehouder Auke Stremler uit Jorwert, naar Bunnik. Daar werkt dé stikstofdeskundige van Nederland, Jan Willem Erisman. Hij is geïnteresseerd in de visie van Joustra en wil graag horen welke rol het mineralenmengsel kan spelen om uit de stikstofimpasse te geraken. Twee dagen later is in De Pathé in Amsterdam de première van een documentaire over het gedachtengoed van Joustra. De stikstofcrisis regeert over Nederland, het lijkt erop dat de visie van Rinze Joustra uiterst serieus wordt genomen.
Wat mankeert er volgens u aan de huidige manier van boeren in Nederland?
‘Kunstmest en het injecteren van drijfmest hebben de bodem dood gemaakt. Nitraat is de gangbare stikstofvorm geworden en heeft de oorspronkelijke eiwitkringloop verdrongen.
‘Voor Natura 2000-melk ligt er een kans’
Maar nitraat belast levende wezens te veel. Een koe krijgt er een te hoog ureum van in de melk, geiten, schapen, paarden, mensen, niemand kan er goed over. Het gevolg is slechte eiwitbenutting, verliezen naar het milieu en gezondheidsproblemen.’ Joustra heeft er een duidelijke theorie over. ‘De kern is: met digistaat en drijfmest breng je anaerobe bacteriën in de grond en anaerobe bacteriën breken geen organisch materiaal af. Je krijgt er wel gasvorming van: ammoniak, lachgas, blauwgas en methaan. De grond wordt nu enkel en alleen gebruikt als substraatteelt. Alles wat erop groeit, groeit op de bemesting die we er opbrengen. We hebben de microbiologie uitgeschakeld en een levenloze omgeving gecreëerd.’
Hoe gaan we dat omdraaien?
‘Zolang er geen onderscheid wordt gemaakt tussen een anaerobe of een aerobe bodemklimaat, ofwel een levenloos of levende bodem, kun je de mooiste kringloopplannen bedenken, maar wordt de eiwitbenutting nooit veel beter en blijven we op een dood spoor zitten. De koe wordt dubbel belast, eerst omdat hij nitraateiwit uit het gras niet goed benut en vervolgens omdat er energierijk voer in moet om het ureum laag te houden. Stoppen met kunstmest is naar de toekomst toe de juiste weg. Maar dan nog duurt het jaren voordat de bodem weer een beetje gezond is.’
Kan het sneller?
‘Als je op korte termijn iets wilt veranderen, moet je de drijfmest levend maken, waardoor de uitstoot van ammoniak en broeikasgassen grotendeels verdwijnt, evenals de geur. Ook blijven er dan meer en betere voedingstoffen in de mest. Dat zorgt ervoor dat melkveehouders minder kunstmest en krachvoer nodig hebben.’
‘Wachten op Spaanse griep 2.0’
Rinze Joustra denkt dat de op nitraat gebaseerde landbouw niet alleen melkveehouders, maar ook de volksgezondheid bedreigt. ‘Het zorgt ervoor dat de anaerobe leefomgeving steeds groter wordt en dat is een omgeving die dood en verderf zaait. Joustra ziet het toenemend aantal listeria- en salmonella-uitbraken op melkveebedrijven maar ook bij supermarkten als verontrustende signalen. ‘Wij moeten het gebruik van antibiotica en bestrijdingsmiddelen reduceren, maar de ziekteverwekkende omgeving wordt alleen maar groter, ik vind dat zorgwekkend, het is wachten op een Spaanse griep 2.0, waar we dan geen oplossing meer voor hebben.’
En dat lukt met het toevoegen van Agrimestmix?
‘Ja. Ik heb genoeg onderzoeken die dat staven. De melkveehouders die het gebruiken, boeken op alle fronten vooruitgang. Het mengen van de mest gaat beter, het gras wortelt beter en is smakelijker, bevat veel meer goede eiwitten, mineralen en wordt beter opgenomen. De diergezondheidskosten zijn aanmerkelijk lager en in de kringloopwijzer scoren de bedrijven heel gunstig.’
Als het zo gemakkelijk was, zou iedereen uw idee toch meteen omarmen?
‘Ik krijg bij de gevestigde instituten geen ingang, omdat er daar alleen maar wordt gedacht in scheikundige formules. Ze denken niet in microbiologie, geloven niet dat er bacteriën zijn die stikstof binden. Die variant hebben wij dus wel ontdekt. We hebben niet voor niks wereldwijd octrooi gekregen op het product, dat is het wetenschappelijke bewijs dat het werkt. De microbioloog die de toetsing deed zei: ik kan mijn opleiding wel in de prullenbak gooien want dit kan niet. Toch kan het.’
Nu nog de beleidsmakers en onderzoeksinstituten in Nederland zien te overtuigen?
‘Veehouders worden op kosten gejaagd met dure mestvloersystemen en luchtwassers. Dat hebben die instituten bedacht. Maar blijkbaar werken die niet, anders hadden we nu geen stikstofprobleem gehad. Dan moet je misschien wat anders gaan proberen, naar de benutting, in plaats van iets doen aan de uitstoot. Maar mijn onderzoeksvoorstellen komen nooit door de onderzoekselectie van Wageningen University.’
Wordt u bewust tegengewerkt?
‘Dat mag ik niet hardop zeggen hè? Mansholt waarschuwde destijds al dat subsidies een eigen wereld creëren en daarom niet voor oplossingen zorgen. Misschien is mijn vinding een bedreiging voor een van de verdienmodellen van Wageningen UR, zoals methaan. Maar het beleid wankelt, milieu en volksgezondheid bepalen in de toekomst het beleid van de agrarische sector, ook dan is het zaak om nog geld te kunnen verdienen.’
Hoe komen we uit de stikstofcrisis?
‘Wij hebben een heel effectieve methode: het omvormen van bacterie-eiwitten in aminozuren naar ruwvoer. Resultaat: beter ruwvoer met eiwit dat de koe één op één kan omzetten in melkeiwit en amper nog verliezen naar het milieu. Dat is in mijn ogen het verdienmodel voor de toekomst. Als Carola Schouten of een zuivelverwerker dit oppakt, zou je rondom Natura-2000 gebieden heel goed Natura 2000-zuivel kunnen gaan maken: melk op basis van microbiologisch eiwit in plaats van nitraateiwit. Iedereen weet door de stikstofcrisis meteen wat Natura 2000-melk is, dus die kun je vast drie keer zo duur verkopen. Dat zou een prachtige oplossing van de crisis zijn.’
