De een wordt kwaad op zijn koeien, de ander reageert zich af met sporten, ik doe dat in een column. Ik ben pislink. Vooraf dus alvast mijn excuus voor alle onredelijkheid in deze column.
De media smult er van, de transitie van de landbouw. Je hoeft maar een krant open te slaan of er staat wel een individu te ‘shinen’ om te laten zien dat het anders kan voor de hele sector. Bullshit. Het zijn allemaal gevallen van goed ondernemerschap in een niche. Geen systeemoplossingen. Op Linkedin zie ik de ene transitiespecialist, impactmaker, social impact designer en opgaveversneller na de andere transitiemanager voorbij vliegen. Mensen die ageren tegen Big Agro omdat de boer het verdienmodel is, terwijl ze allemaal hun baan danken aan de worsteling die de landbouw doormaakt. Ze vreten er net zo hard van mee.
Dit is allemaal frustratie en gaat natuurlijk niet over deze mensen, maar over mijzelf. Dat klopt. Ik heb een week achter de rug waar mij maar weer eens helder is geworden hoe de wereld werkelijk in elkaar steekt. Samen met anderen werk ik, zoals jullie ongetwijfeld weten, aan een (systeem)verandering. Het opbouwen van een nieuwe waardeketen waar we de boer meer zien als recyclend vermogen van de samenleving. Het werkt. Mensen zijn enthousiast, we creëren een verdienmodel. Overheden en collega’s omarmen het en zien het als kans om een beweging te starten vanuit perspectief. Reden genoeg om enthousiast te zijn, zou je zeggen.
Niets is minder waar. Waar het op neerkomt is dat het niet alleen vechten is voor nieuwe wegen en waardeproposities, maar dat er mensen zijn die heel hard tegenwerken. Reden: geld. Er is dus niet alleen een gezamenlijk geloof nodig om iets te bereiken. Nee, er moet ook een strijdmacht aangerukt worden om juristen van je af te houden en een bataljon wat er voor zorgt dat je niet in je rug wordt geschoten. Want dat speelt ook allemaal bij een transitie. Schimmige spelletjes om je initiatief geweld aan te doen. Om je maar te frustreren of angst aan te jagen in de hoop dat je opgeeft. Het gaat al lang niet meer over het beste voor ons allemaal, maar over macht, belangen, aanzien en geld. De ware belemmeringen van systeemverandering.
Bovenstaande maakt natuurlijk nieuwsgierig waar dit over gaat. Daar ga ik integer mee om. Ik wil niet mee in dit soort van spelletjes, ook al maken we het onszelf daarmee wellicht moeilijk. Hou het maar op zuiver zijn op de graat, laten zien waar je voor staat en niet mee gaan in de laster en smaad. Met open vizier en ondersteund door onderzoek, laten we graag eerlijk zien wat we opleveren voor de maatschappij. Wij werken aan iets omdat we weten dat het goed is en omdat het momenteel eigenlijk het enige serieuze marktgedreven antwoord is op de extensiveringsopgave waar we mee worden geconfronteerd.
De rol van de overheid is het beschermen van collectieve opgaven en doelen. Iets waar de lokale overheden gehoor aan geven door ons ruimte te bieden, mee te denken en er voor te gaan staan. Ze erkennen de kracht en de waarde van bottom-up initiatieven en beschermen deze met hand en tand tegen spelletjes en ellebogenwerk. Hier kunnen zowel de landelijke als de provinciale overheid een puntje aan zuigen. Echte verandering gaat namelijk helemaal niet over de landbouwtransitie, maar over een transitie op maatschappelijk niveau. De landbouw is geen opzichzelfstaand deel van de samenleving, maar een functioneel onderdeel daarvan. Veranderen kan niet eenzijdig. Dé landbouwtransitie bestaat niet. Je bent allemaal in transitie of je bent het niet.
Pieter van der Valk
Melkveehouder in Ferwoude
