‘Boeren moeten weer trots zijn op LTO. Dat het hún organisatie is die ook echt voor hún belangen knokt.’ Dat is wat de twee ervaren boerenbestuurders Jan Cees Vogelaar en Jaap Haanstra willen bereiken, mochten ze voorzitter worden van de eens zo machtige landbouworganisatie.
Iedereen in en rond de agrarische sector veerde even op: wat krijgen we nu dan toch? Jaap Haanstra en Jan Cees Vogelaar, die zich als duo kandidaat stellen voor het voorzitterschap
van LTO. De timing lijkt perfect. Melkveehouder Henk Schoonvelde verwoordde het in zijn column voor Boerderij treffend. ‘Boeren snakken naar Trumpiaans-achtig no-nonsens
leiderschap en zijn in deze tijd met verschralende marges en aanhoudende kritiek vanuit de groene organisaties wel even klaar met meebuigen en verbinden. De roep om boerentrots is dermate groot, dat ieder ander geluid kansloos is. Het eeuwig overleggende LTO zal met Jaap Haanstra en Jan Cees Vogelaar een heel andere uitstraling krijgen.’
Op het zonovergoten balkon van zijn manege in Lelystad wuift Jan Cees Vogelaar de vergelijking met Trump meteen weg. ‘Het gaat erom dat je in dit land met elkaar fatsoenlijke en realistische afwegingen maakt en dat is momenteel ver te zoeken.’
Hij vertelt hoe Haanstra hem deze zomer opbelde en voorstelde samen de klus te doen. Beide mannen kennen elkaar sinds de akkerbouwacties van beginjaren negentig, kwamen elkaar bestuurlijk vaak tegen en weten exact wat ze aan elkaar hebben. Zonder woorden. Samen sterk. Om LTO en de boerenbelangenbehartiging weer kleur te geven.
Hoe ze denken? Zo.
Over natuur
Vogelaar: ‘Al die mensen en hun economische activiteit in Nederland, welke natuur past daar nog bij? In die volgorde moet je discussie voeren, nu gebeurt het andersom. Hou op met je gezeik over nog meer natuur en klimaat, nog meer zonnevelden in dit overvolle land, het is compleet waanzin. Hoe we dat gaan tegenhouden? Het gesprek aan gaan met relevante partijen in de samenleving en heel duidelijk de vraag stellen wie en wat we willen in dit land. Wat als de uitkomst meer natuur en minder boeren is? Die keus mag en kan de maatschappij altijd maken, maar dan wel op basis van een eerlijk en fatsoenlijk traject en een fatsoenlijke financiële afwikkeling. Niet op basis van uitroken, zoals nu gebeurt.’
Haanstra: ‘Onze insteek is: meer natuur moet je in zo’n dichtbevolkt en druk gebied als Nederland niet willen. Te meer omdat er op deze wereld maar een paar regio’s zijn waar je zo goed pootaardappelen kunt telen, waar je zo goed zaden kunt vermeerderen en waar je zo goed zuivel kunt produceren. Komt bij dat we met Rotterdam een fantastisch logistieke
hub hebben. Dan kun je de natuur beter op plekken doen die zich daar beter voor lenen. Ook vooraanstaande wetenschapsjournalisten als Hidde Boersma zeggen dat: meer doen op plekken waar de omstandigheden ideaal zijn, dan hou je op andere plekken meer
ruimte over voor natuur.’
Over Europa
Haanstra: ‘In heel Europa zie je meer nationalisme ontstaan. Ik snap dat, ondanks dat ik erg Europees gezind ben. De vroegere EEG functioneerde perfect, als soort van handelsunie. Het ging fout toen we van de Europese Gemeenschap een Europese Unie maakten, toen ging Brussel zich ineens overal mee bemoeien, tot aan de zuigkracht van
je stofzuiger toe. Dat irriteert mensen mateloos. Brussel is bezig om de saamhorigheid in Europa aan te tasten door zich overal mee te bemoeien. En vervolgens doen sommige nationale overheden er nog een paar flinke scheppen bovenop, waardoor in elk land de regels totaal anders uitpakken. Waar blijf je dan met je één Europa?’
UIT BOERENBELANG
ZOU IK EEN NEXIT
SERIEUS OVERWEGEN’
Vogelaar: ‘Uit boerenbelang zou ik een Nexit serieus overwegen. Het geld voor de Green-deal en de Europese coronasteun gaan ze uit de landbouwbegroting halen. De hectarepremie duikelt onder de € 200 per hectare en intussen krijgen boeren alleen maar meer regeltjes in de maag gerost. Flikker dan maar op met die paar rotcenten. Ik ben het met Jaap eens dat de oude handelsunie prima functioneerde, daarin kun je je exportbelangen prima borgen. We zijn veel te ver doorgeschoten in taken die door Europa worden geregeld. En weet je wat het ergste is? Hier in Nederland en Noordwest-Europa betalen we het meest en knikken we netjes ja en amen. Terwijl ze in rest van de EU alle regels aan hun laars lappen. Willen wij dat dan nog twintig jaar lang blijven financieren
vanuit Nederland?’
Over polarisatie
Vogelaar: ‘We hebben een Randstad waar ze denken dat ze vanuit de grachtengordel heel Nederland kunnen inrichten. Zeshonderd jaar geleden hadden we een feodale maatschappij, met kasteelheren en een intellectuele elite die kon lezen en schrijven. De boeren waren horigen, die dom waren en moesten luisteren. Als ik momenteel om me heen kijk, lijkt wel of we weer in zo’n systeem zitten. Of het nu gaat om klimaatplannen, immigratie of Zwarte Piet, de mening van het volk, de grote gemene deler daarin, wordt compleet genegeerd. Hetzelfde ongenoegen zie je ook onder boeren. Nou, wij zijn misschien niet intellectueel, helemaal dom zijn we ook niet. En dus roeren wij ons.’
Haanstra: ‘Ik ben, los van welke partij dan ook, de grootste liberalist die er is. Dat is een diep gevoel, een diepe overtuiging. Het betekent dat ik ben voor vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van schrift, vrijheid van alles. Maar vrijheid houdt bij mij op daar waar ik een ander ga verplichten om mijn gedachtegoed uit te voeren. En dat is wat er in Nederland nu aan de hand is. Op het moment dat jij een andere mening verkondigt, ben je een fascist, een klimaatontkenner, een homohater, een racist, je wordt gelijk in een hoek geplaatst. Heel veel mensen durven zich niet meer uit te spreken omdat ze meteen worden neergesabeld. Dat vind ik heel erg, want dan kom je aan het
liberale wezen waarin ik geloof.’
Over burgers en NGO’s
Haanstra: ‘Denk je dat de gemiddelde burger ons niet pruimt? Welnee, die is helemaal niet tegen de landbouw. Het zijn de ngo’s die doen alsof zij de stem van de samenleving zijn. Maar ik zeg je: er zit een groot verschil tussen het geluid van de ngo’s en wat de burger denkt. Ngo’s bestaan bij gratie dat ze het ergens niet mee eens zijn. Als wij dan een keer nee zeggen, omdat het geld kost, mag dat?
Vogelaar: ‘Burgers herkennen het ongenoegen onder boeren als hun eigen ongenoegen. Al die jongens aan de schop stonden bij de trekkeracties met de duimen omhoog, kranen stonden te zwaaien, mensen uit de zorg, de horeca. Heb je veel onvertogen geluiden
gehoord van burgers? Gatverdikkeme, er zijn wat trekkeracties geweest hè? En nog steeds zegt de samenleving, die boeren hebben gelijk. Het is het grote ongenoegen dat Den Haag stelselmatig lijkt te negeren. Over feodaal gesproken.’
Over gevecht om ruimte
Vogelaar: ‘In Nederland wordt jaarlijks 15.000 tot 20.000 hectare grond omgezet in woningbouw of natuur. Elk jaar komen er 125.000 mensen bij, een stad zo groot als Leiden. Het betekent dat er in Nederland wordt gevochten om de ruimte, maar niemand roept dat hard op. Onder het mom van stikstof, natuur, klimaat, waterkwaliteit, noem het allemaal maar op, wordt er op slinkse wijze getrokken aan boerengrond. Boeren worden weggepest, zit je naast een natuurgebied dan ben je door schaduwwerking zwaar de Sjaak. Dat getrek aan boerengrond moet stoppen.’
Haanstra: ‘Het grote gevaar van de huidige ontwikkeling is dat we te weinig landbouw overhouden en dat de infrastructuur in elkaar klapt. Dat verwerkers verdwijnen, kennis
wegvloeit en moderne landbouw verdwijnt uit Nederland. Los van de economische consequenties heeft het ook gevolgen voor je strategische positie in de wereld. Het Planbureau voor de Leefomgeving constateert zelfs als Nederland haar export stopt
en iedereen vegetarisch gaat eten de Nederlandse landbouw de Nederlandse bevolking niet kan voeden. In totaal heeft Nederland 3,59 miljoen hectare voor de voedselconsumptie nodig, terwijl het landbouwareaal slechts 1,82 miljoen hectare bedraagt. Als je dat nog verder uitholt, moeten we nog veel meer gaan importeren. Het wordt tijd dat we in dit land de noodzaak erkennen dat er een landbouw van importantie blijft.’
Over markt
Haanstra: ‘De supermarkt is nooit en te nimmer verantwoordelijk voor hoeveel geld ik verdien. Dat moet ik zelf doen. Klagen over dat supermarkten te weinig betalen, ik heb er niks mee. Dan moet je beter onderhandelen of zorgen dat je zoiets bijzonders maakt dat het extra geld oplevert.’
Vogelaar: ‘Mensen kunnen van alles wel willen, maar als het niet betaald wordt, kan het niet. Begrijp ons goed, wij zijn niet tegen maatschappelijke behoeften en ontwikkelingen. Maar als boerengrond wordt onteigend voor natuur en vijf jaar later zegt de natuurorganisatie over dezelfde grond: hier kan wel een mooi recreatiepark komen, betaal me even € 900.000 de hectare, begrijp je? Zo werkt het niet. Ik vind nog steeds dat de landbouw moet zorgen voor maatschappelijke inbedding. Een prachtig voorbeeld van hoe je dat vorm geeft is de speciale melkstroom die A-ware voor Albert Heijn produceert. Levert boeren 5 cent meer melkgeld op. Zo hoort dat, voor wat hoort wat. Wij zijn als landbouwsector echt wel in staat mooie verbindingen te leggen tussen stad en platteland, tussen boer en burger, maar wel graag boter bij de vis.’
Over feiten
Haanstra: ‘Beleid moet gemaakt worden op basis van feiten. Gewasbeschermingsmiddelen worden verboden op basis van onderbuikgevoel, terwijl de wetenschap aantoont dat
het zo veilig is als het maar kan. Als iets niet meer op wetenschappelijke feiten gaat, hoe moet ik dan nog ooit een bedrijf runnen? Dan doet het ene land het zo en het andere land het zus. Als ik LTO-voorzitter ben en in een discussie gelijk heb op basis van kennis en wetenschap en er komt toch een verbod op iets, dan zul je mij nooit horen zeggen: daar gaat LTO in mee. Die streep ga ik niet over, dan ben je aan het schuiven met je principes. Als wij het duovoorzitterschap krijgen, wordt er dus ook wel eens een overleg opgebroken.’
Vogelaar: ‘Stikstof is hét item. Maar is er echt een stikstofprobleem, ik betwijfel het. Daarom zijn we nu aan het meten, dan weten we straks hoe het echt zit. Pas dan kun je beleid maken en moet elke sector evenredig bijdragen. Zelfs voor evenredigheid moeten we al vechten. Belangen en emotie regeren het beleid. Veehouders worden op kosten gejaagd met tonnen kostende emissiearme stalvloeren die helemaal niet werken. Wat voor waanzinnige lobby zit daar achter? En weet je waarom we een stikstofprobleem hebben? Omdat natuurorganisaties voorstellen hebben gedaan voor de doelen in een Natura 2000-gebied, waarna regionale overheden die hebben vastgesteld. Hoe strenger het doel, hoe hoger de vergoeding voor de natuurorganisatie. Begrijp je? Daardoor meent iedereen nu dat Nederland een stikstofprobleem heeft. Kom op, ga eens beleid maken op basis van feiten.’
‘ALS WIJ HET LTODUOVOORZITTERSCHAP
KRIJGEN, WORDT
ER OOK WEL EENS
EEN OVERLEG
AFGEBROKEN’
Over belangenbehartiging
Vogelaar: ‘Ik zie voor de toekomst twee hoofdstromingen in Nederland: een grondgebonden veehouderij met 2,5 gve en maximaal 20.000 kilo melk per hectare. En een veehouderij die meer industrieel opereert. De grondgebonden veehouderij moet je niet lastig vallen met allerlei regels, hou regelgeving simpel en robuust voor die bedrijven en laat zaken als weidegang lekker aan de markt over. De meer industriële veebedrijven moeten accepteren dat ze aan allerlei eisen en regelgeving moeten voldoen en regelmatig controle krijgen. Als voorzitter wil ik samen met de leden graag een sterke visie bouwen,
over waar we heen willen als landen tuinbouw. Verder vind ik het erg belangrijk om de structuurverbetering voor de landbouw in Nederland op gang te krijgen.’
Haanstra: ‘Er komen steeds minder boeren, we kunnen het ons niet permitteren om verdeeld te zijn. Ik zie LTO als regisseur van een Landbouwcollectief 3.0, waar je in wisselende coalities samen optrekt. Verder krijgt het referendum bij ons een belangrijke rol in grote beslissingen. Alle boeren zullen het nooit allemaal eens worden, maar boeren accepteren democratie echt wel.’
Over LTO
Tien punten-plan Haanstra/Vogelaar
1- Boeren bepalen de koers. ‘Er is geen plaats voor een regentencultuur, de aanpak wordt no-nonsens en bottum up.’
2- Overleggen waar het kan en de beuk erin als dat nodig is.
‘Belangenbehartiging is een combinatie van strategisch schaken en rugby.’
3- Transparante feiten als basis van regelgeving. ‘Er mag geen beleid worden gemaakt op aannames, veronderstellingen of rekenmodellen die niet zijn
getoetst met metingen.’
4- Democratie: ‘Over belangrijke beslissingen wordt gestemd via een
referendum, ook stemmen boeren over bestuurders op cruciale posities.’
5- Boerenbelang gaat voor publieke opinie. ‘Draagvlak in de samenleving is belangrijk, maar van publieke opinie alleen kunnen boeren niet eten.’
6- Trots op belangenbehartiger. ‘Boeren krijgen een organisatie die samen met hen knokt tegen onzinnige regelgeving en voor een sterke positie in markt en
samenleving.’
7- Eén boerengeluid. ‘Boerenorganisaties en ketenpartijen rijden elkaar niet in
de wielen, maar versterken elkaar, elk vanuit hun eigen rol.’
8- Rechtstreeks gekozen voorzitter. ‘Draagvlak bij boeren en tuinders is
essentieel voor succesvolle belangenbehartiging.’
9- Platte en efficiënte organisatie. ‘Als we voorzitter worden, kunnen boeren ons rechtstreeks bellen.’
10- Boeren en tuinders dienen. ‘Knokken zullen we voor ze.’
Haanstra: ‘Het was niet mijn plan om voorzitter te worden. Maar het doet me pijn wat er gebeurt in de landbouw, met LTO. Dertig jaar ben ik actief geweest in de belangenbehartiging, daarin heb ik mijn gezin vaak te kort gedaan. Ik laat het niet gebeuren dat LTO naar de kloten gaat. En ik weet ook: als wij het niet worden, lacht heel Nederland ons uit. Peppi en Kokki zijn het niet geworden. Dan is dat zo. Maar dan hebben we wel een piketpaal geslagen.
Die 10 punten van ons (zie kader) hebben de leden ook gelezen en daar moet LTO iets mee.’
Vogelaar: ‘Dat is zo. Wij hebben inhoudelijke kritiek neergelegd. Over de structuur van de organisatie, over efficiency, over ledenbetrokkenheid, over cultuur, attitude. Dat is misschien bedreigend voor mensen in de organisatie en voor de organisatie zelf,
zeker voor LTO Projecten. 80 procent van kennisvouchers die minister Schouten wil uitdelen, komt terecht bij LTO Projecten. Maar uiteindelijk maakt stevige verandering LTO wel gezonder.’
Haanstra: ‘Je loopt nooit voor je troepen weg, never, nooit! Bij LTO gebeurt het te vaak, dat bestuurders de kant kiezen van een gepikeerde minister en daarmee hun eigen boeren in de kou
zetten. Ja, daar word ik boos om.’
Dit artikel komt uit magazine Agrarische Schouw dat vanaf 24-9-2020 verspreid is in Noord-Nederland
