Veel economen doen hun plasje over de nieuwe economie. Het neoliberalisme is passé. Ons voortdurende drang naar economische groei en status, keert zicht tegen ons. Het moet radicaal anders. De meest fantastische modellen vliegen ons om de oren. Enoughness, circulaire economie, inclusieve economie, donut economie of een brede welvaart. Al deze modellen zijn er op gericht een betere balans te vinden voor ons natuurlijk kapitaal en leefomgeving. Dit betekent dat we ons niet moeten laten sturen door winstbejag, maar zorg moeten dragen voor dat natuurlijk kapitaal. Als ik dat lees, denk ik: dit is hoe het in de boerenwereld al generaties lang werkt.
Generaties lang dragen boerenfamilies zorg voor de grond. Die behartigen ze met het doel er een bestaan uit te halen en om het bedrijf door te kunnen geven. Daarin maken ze keuzes die niet rijmen met economische logica. Bij overdracht van het bedrijf laten ze vaak meer dan de helft van het kapitaal als stille reserve achter, ondanks dat dit meer dan eens spanningen geeft bij de overdracht. Rentmeesterschap puur sang.
Sommigen noemen het landbouwsysteem failliet, maar komt dat niet juist door dit rentmeesterschap? Voor de landbouw is het een continue zoektocht om het natuurlijk kapitaal goed te behartigen en tegelijk sociaal economisch mee te groeien met de rest van de maatschappij. Winst en vermogensgroei zijn geen primair doel, maar het bieden van perspectief en het dragen van zorg voor de volgende generatie. Dit generatie-denken is dus exact wat de economen in alle wenselijke toekomstmodellen omschrijven.
Maar dat rentmeesterschap jeukt, kraakt en piept inmiddels enorm. Er wordt meer en meer beslag gelegd op grond. Kapitaalkrachtige investeerders zien kans hun vermogen uit te breiden door de aanleg van zonneparken, woningbouw en datacentra’s. Met forse grondprijsstijgingen tot gevolg. Het rentmeesterschap bij boeren maakt plaats voor overleven. En die boer. Die ploegde voort. Steeds dieper om opgewassen te zijn tegen het grote kapitaal.
Net als het recht op een dak boven ons hoofd verdient het rentmeesterschap van de boer ook bescherming en erkenning. Niet via een schouderklopje, maar als serieus financieel tegenwicht tegen het grote kapitaal. Wat alleen dan geven we duurzame landbouw een kans. Dit betekent dat we politieke keuzes moeten maken: aan het beheer van landbouwgrond moet serieus financiële waarde worden toebedeeld en landbouwgrond moet juridisch worden beschermd.
Momenteel wordt gewerkt aan het opstellen van een regeerakkoord. Wellicht kan een boer daarbij nog wat toevoegen. Door toe te lichten wat goed rentmeesterschap echt inhoudt. Want het landbouwsysteem is niet failliet; de manier hoe politiek en maatschappij zaken vandaag de dag prioriteren, die is failliet.
Pieter van der Valk
Melkveehouder in Ferwoude
