‘Mesdagfonds komt nu toch uit op zelfde stikstofcijfers als RIVM en trekt kritiek stil in’, kopte de NOS deze week bijna triomfantelijk. De teneur in het bericht is dat de boeren de modelberekeningen over de stikstofuitstoot van de landbouw ten onrechte in twijfel hebben getrokken. Ook de landelijke dagbladen concluderen gretig dat de forse kritiek van boeren op het RIVM misplaatst is geweest. Is dat zo?
Het lijkt er sterk op dat het Mesdagfonds met de persconferentie op 20 februari in Nieuwspoort een laatste wanhoopspoging heeft gedaan om de politieke wind in Nederland met rationele argumenten te keren. In de gerede twijfel over de invloed van stikstof op natuurgebieden en welke sector voor welk deel verantwoordelijk is, deed de organisatie een alles-of-niets-poging om te gaan rekenen met de modellen van het RIVM. Over die modellen bestaat sowieso al discussie, getuige de ruim ingebouwde foutmarges en het ontbreken van daadwerkelijke metingen. In de doodsreflex om de al jaren bestaande twijfels onder boeren bodem te geven, kwam Mesdagfonds op 20 februari tot de conclusie dat niet landbouw maar verkeer de grootste boosdoener is van de neerslag van stikstof op de natuur.
Het was ‘breaking’ wat het Mesdagfonds deed. De cijfers weken namelijk sterk af van wat de commissie-Remkes in september presenteerde. Remkes kwam op basis van RIVM-cijfers tot 46 procent voor landbouw en 6 procent voor verkeer. En dus richt het kabinet zijn pijlen voor het oplossen van het stikstofprobleem vooral op de landbouw. Het Mesdagfonds kwam met heel andere percentages: 25 procent voor landbouw en 42 procent voor verkeer. Vervolgens riep Mesdagfonds-voorzitter Jan Cees Vogelaar op de persconferentie iets te luid dat de boeren gelijk hadden. Hij vond dat Remkes op moest stappen en riep op tot een parlementaire enquête. De toon was op z’n Vogelaars, zoals de sector hem kent: hard, confronterend, op de man, maar nooit zo maar. Iedereen die Vogelaar een beetje kent, weet dat zijn punten goed onderbouwd zijn.
Ditmaal liet de onderbouwing iets te wensen over. Er kwam discussie over welke oppervlakten en welke natuurgebieden je de cijfers om moest slaan: heel Nederland, alle natuurgebieden of alleen de stikstofgevoelige? Elke keus heeft invloed op het percentage per sector. Ook bleek gaandeweg de rekenexercitie dat de stikstof uit de landbouw afkomstige ammoniak anders moet worden ingewogen dan de stikstofoxiden afkomstig uit de verkeer en industrie. Gevolg: op de Telegraaf na, waar ex-Nieuwe Oogst-redacteur Edwin Timmer zorgt voor een pro-landbouw geluid, waait bij de meeste grote landelijke media een wind die weinig op heeft met de wijze waarop we in Nederland landbouw bedrijven. Al die media stonden klaar om Vogelaar en zijn Mesdagfonds een klopje kleiner te maken. Aldus geschiedde. Vandaar ook de bijna triomfantelijke toon bij de landelijke media over de nederlaag. Want: de percentages van het Mesdagfonds weken uiteindelijk niet noemenswaardig af van die van het RIVM.
Het Mesdagfonds heeft zich onder druk van een al lang gekoesterd wantrouwen en een landelijke stikstofdiscussie waar tijdsdruk op zit, laten verleiden tot een herberekening van de discutabele RIVM-modellen. Daarmee ging het nat. De door het Mesdagfonds opgestarte metingen, waarmee de Universiteit van Amsterdam in januari is gestart, zullen naar mijn overtuiging een heel ander beeld opleveren. Pas als die metingen er zijn – er wordt met meerdere methoden gemeten en onderscheid gemaakt tussen NH3 en NOx – kan de kwaliteit van het RIVM-depositiemodel rationeel worden beoordeeld. Beter had het Mesdagfonds gewacht met conclusies tot die tijd. Maar dat is makkelijk praten. Die tijd was er gewoon niet.
Het gevolg is dat de geloofwaardigheid van een club die geweldig werk verricht voor de landbouw een knauw heeft gekregen. Het is de prijs die je betaalt bij een mislukte wanhoopspoging om de zaak in goede richting te sturen. De politiek gaat niet wachten, maar dendert door. Een linkse of rechtse regering vanaf 2021, het maakt niet zoveel uit. Het plooit zich naar hoe een maatschappij zich ontwikkelt. En reken maar dat het gekozen pad op gebied van stikstof niet tegen de brede maatschappelijke stroom in is. De Telegraaf kan honderd keer gelijk hebben met de kop dat de stikstofwinst door langzamer te rijden al weg is door één hondendrol op een hectare natuurgebied. De realiteit is dat Provincie Brabant al boerderijen opkoopt en onze landbouwminister de eisen van het Landbouwcollectief terzijde legt. De kaarten in het stikstofdebat zijn geschud.
