De Rechtbank Noord-Nederland vernietigde recent de NB-vergunning van zestien melkveebedrijven in Groningen. De vergunningen waren afgegeven onder de voorwaarden van het PAS, het Programma Aanpak Stikstof. Maar die is niet meer rechtsgeldig omdat de Raad van State die aanpak als onvoldoende heeft beoordeeld om de natuur in Nederland te beschermen. Wat nu? Hoe moeten deze bedrijven verder?
Ik denk dat zeker de helft van alle melkveebedrijven op dit moment in meer of mindere mate worstelt met deze vraag. Zo heeft de landbouwminister dan wel gezegd dat de ruim 3.300 melkveebedrijven met een PAS-melding worden gelegaliseerd, maar het is nog maar de vraag of dat voornemen stand houdt voor de rechter. Daarnaast heb je enkele duizenden melkveebedrijven zonder NB-vergunning die in het ongewisse verkeren: moeten ze helemaal terug naar de dieraantallen van 1994? En dan heb je ook nog duizenden melkveebedrijven die moeten vrezen dat hun latente ruimte – aangekochte, maar niet ingevulde ammoniakrechten – wordt teruggepakt.
Knagende onzekerheid alom. En dan gaat het alleen nog maar over stikstof. Ook rondom fosfaatrechten komen tal van knelgevallen voor. Veel melkveebedrijven moeten eigenlijk kopen, maar die ruimte is er lang niet altijd.
Eerst fosfaat, toen stikstof en ammoniak en wat komt er allemaal nog meer? Zo hangt er eigenlijk al sinds 2015, toen het melkquotum eraf ging en snel daarna de fosfaatrechten werden geïntroduceerd, een waas van onzekerheid over de sector.
Tussen al deze problemen door wordt van melkveehouders verlangd dat ze ook nog even omschakelen naar kringlooplandbouw, zonder dat iemand nu precies kan aangeven wat dat inhoudt en hoe je daaraan geld kunt verdienen. Natuurlijk, dit alles hoort bij ondernemen en ik wil er ook zeker geen klaagcolumn van maken. Toch wil ik hier wel duidelijk uitspreken dat het wel bizar veel is wat boeren in een paar jaar tijd voor de kiezen krijgen. Ga er maar aan staan. Erger nog dan de extra kosten voor adviseurs en advocaten is het de mentale druk, de stille zorg aan menig keukentafel. Het knagende gevoel van onzekerheid: waar gaat het heen, wat moet ik doen, ga ik die stal nog bouwen of helemaal maar niet meer? Kan ik het allemaal nog rondbreien?
Er ligt op dit moment een deken van verlamming over de melkveesector. Boeren schuiven investeringsplannen op, in afwachting van duidelijkheid. Toen in 2005 duidelijk werd dat het melkquotum eraf zou gaan, had de overheid meteen moeten zeggen: maar er komt een nieuwe begrenzing voor in de plaats. Dat had veel ellende voorkomen.
De les die we eruit moeten trekken is dat rust en duidelijkheid – zelfs al heeft die duidelijkheid een teleurstellende uitkomst – de sector meer perspectief biedt dan maar van de ene naar de andere onaangename verrassing blijven rollen, domweg omdat niemand nu regisseert en de koers bepaalt.
Arend Hoekstra
Agrarisch bedrijfsadviseur Van der Veen & Kromhout
