Meer voer en lagere kosten met klavers en kruiden

Het inzaaien van grasland met klavers en kruiden staat in de belangstelling. Niet alleen voor een positief effect in de Kringloopwijzer of omdat zuivelverwerkers dit met duurzaamheidsschema’s stimuleren. De juiste zaaitechniek helpt de succeskans vergroten.

Het doorzaaien van grasland is verre van nieuw. Machinefabrikant Vredo ontwikkelde reeds in 1976 de doorzaaimachine. Hoewel de machine sterk is verbeterd, is het basisprincipe van deze techniek nog altijd gelijk. Dubbele schijven in een v-vorm snijden door de zode en leggen het zaad in de bovenste grondlaag. In de decennia die volgden, kwamen tal van alternatieven op de markt. Strooien, inharken en rollen of stroken frezen.

Een relatief recente ontwikkeling is die van de mulchfrees of biofrees. Daarmee wordt zo’n twee centimeter diep gefreesd en het grasland ingezaaid. Groot voordeel is dat kruiden zo een betere kans krijgen. ‘Door in de grond te zaaien verhoog je het kiemingspercentage. De kunst is namelijk om het gras en de kruiden of klavers bij de start een zo gelijkwaardig mogelijke kans te bieden’, legt doorzaaispecialist Thijs Jacobsen van Vredo uit. ‘Eigen onderzoek toont aan dat zo 96% van het zaad ontkiemt.’

Anders bemesten stuwt opbrengst kruidenrijke mengsels

 

Met zijn vrouw en ouders runt Arne van Schot een melkveebedrijf met 425 melkkoeien in het Groningse Oude Pekela. Van de 130 hectare die het bedrijf telt, is 40 hectare gelegen op zware kleigrond. Het overgrote deel van de grond rond het bedrijf is zandgrond. ‘Het grasland blijft meestal drie tot vier jaar in productie, waarna het wordt geruild met een akkerbouwer voor de aardappelteelt’, legt hij uit. ‘Daarna volgt snijmais en wordt weer gras ingezaaid.’ Sinds een aantal jaren zaaien we rode en witte klaver, cichorei en smalle weegbree. ‘Dat vroeg om een andere manier van bemesten, waarbij minder stikstof uit kunstmest wordt aangewend en meer gips en kali wordt gestrooid. Omdat we al geen derogatie hadden op dit bedrijf, waren we reeds gewend mest af te voeren. Deze manier van bemesten vroeg gewenning omdat we voorheen intensief KAS  gebruikten, maar in de laatste vier jaar zie ik constant twee tot drie ton extra drogestofopbrengst per hectare. De kosten liggen op zo’n 15 cent per kilo drogestof voer in de kuil, waarmee het loont.’
Op de Oldambtster kleigrond heeft de melkveehouder minder positieve ervaringen met doorzaaien en her-inzaai. Slakkenvraat is daar onder andere een uitdaging. Over stalvoeren met het gras-klavermengsel is Van Schot wel goed te spreken. ‘Dat levert een extra productie op van één liter per koe per dag. Op de droogtegevoelige zandgrond beregenen we wel frequent, met kleine watergiften, om het gras-kruidenland aan de groei te houden.’

Ruurd Caesar van Broekens BV, dealer van Vredo, deelt die ervaring: ‘Doordat het zaad in de zode wordt gelegd en door de walsen gelijkmatig wordt aangedrukt, heeft het directe voldoende vocht tot z’n beschikking. Onze ervaring is dat het ontkiemingspercentage daardoor erg hoog is.’

Grondsoort

‘Welke zaaitechniek je toepast valt of staat met de grondsoort’, vertelt Christiaan Bondt. Met zijn bedrijf Bondt Agro Consult uit het Gelderse Aalten is hij onafhankelijk adviseur voor de melkveehouderij. Christiaan specialiseert zich in de ruwvoerwinning. ‘Gras op veengrond, zware klei of puur zand vragen een eigen aanpak. Zandgrond is het ‘makkelijkste’ omdat de bewerking relatief eenvoudig is.

De details verschillen vaak zelfs per bedrijf. Op kleigrond is het uitdagender en heb ik persoonlijk betere ervaring met het opnieuw inzaaien van grasland. Kies je voor doorzaaien, dan is er het risico van uitdroging. Zeker bij een schijvenzaaimachine kunnen de zaaivoortjes open blijven staan waarna de zode uitdroogt. Echte veengrond kan vanwege de bodemkarakteristieken vaak niet vernieuwd worden. Jaarlijks doorzaaien met de wiedeg geeft het beste resultaat, is mijn ervaring.’

Ideaal moment

Op kleigrond biedt de mulchfrees een alternatief. Bondt: ‘De grond behoudt zijn draagkracht. Door de geringe werkdiepte blijft het vocht in de bodem.’ Als ideaal tijdstip wordt door veel machinefabrikanten en zaadleveranciers het late najaar aangehouden, na de laatste snede. Zaadleverancier Barenbrug houdt het vroege voorjaar aan als ideaal zaaimoment, omdat dan plekken die matig door de winter komen ook meteen meegepakt worden. Maar Vredo en Bondt geven de voorkeur aan najaarsinzaai. De bestaande grasgroei neemt dan af, waardoor de klavers en kruiden de kans krijgen om zich te ontwikkelen. ‘Kleigrond heeft de eigenschap dat het het zaad als het ware naar beneden ‘zuigt’, waardoor het vanzelf kiemt’, weet Bondt.

Productief of botanisch

Tal van zaaizaadleveranciers bieden kruidenmengsels aan. Bondt verdeelt die in twee categorieën: de productieve mengsels en de botanische kruidenmengsels. ‘Eerstgenoemde zijn vooral toegespitst op de ruwvoerwinning en hebben enkele soorten klavers en kruiden. Bij de botanische mengsels zie je tien tot vijftien kruidensoorten en speelt de biodiversiteit een veel sterkere rol.’ Bondt vervolgt: ‘Vaak zie je dat bij complexere mengsels de cichorei en weegbree het overleven. Vandaar dat de keus voor deze soorten mijn voorkeur genieten. Daarnaast is in onafhankelijk onderzoek bewezen dat weegbree een goed middel is tegen het weren van maag- en darmwormen. Ook stabiliseert weegbree het ureumgehalte in de melk.

‘Doorzaaien in de grond geeft klavers en kruiden meer kans’

Dit komt door de aanwezigheid van gecondenseerde tannine. De witte klavers zorgen voor meer onbestendig eiwit in het voer. Rode klavers remmen de afbraak van eiwit wat een positief effect heeft op het inkuilproces.’

Kleine hoeveelheden

Rode klaver en cichorei zijn diepwortelende planten, waardoor de graszode in theorie toleranter tegen droogte wordt. In de praktijk stopt de groei iets later en is de blijvende schade kleiner door een snellere herstart, zo ervaart Bondt. In ‘normaal’ grasland ontstaan na een droge periode kale plekken en kan veronkruiding toeslaan. Ook ridderzuring is een grote vijand. Jakobskruiskruid is in toenemende mate een issue. Iedere twee tot drie jaar doorzaaien loont om dat te voorkomen. Bondt raadt aan om acht tot tien kilo zaaizaad per hectare te gebruiken. Dat is zo’n beetje de helft van wat zaadleveranciers zelf aanraden. ‘Zo blijven de kosten beperkt – tot zo’n € 60 per hectare – en is het resultaat toch goed’, ervaart hij. ‘De kosten van het zaad en doorzaaien verdien je snel terug met één tot twee ton extra drogestof per hectare.’