Van 500 hectare in 2023 naar zo’n 700 hectare komend jaar in Friesland. Vezelhennep heeft de wind in de zeilen, mede dankzij het nieuwe GLB en de vraag naar rustgewassen. Maar ook omdat het gewas als belangrijke grondstof wordt gebruikt voor toekomstbestendig ‘biobased’ isolatiemateriaal. Het saldo is vergelijkbaar met granen, de ‘simpele’ teelt ook.
Na jarenlange afwezigheid op de Nederlandse akkers, is de hennepteelt helemaal terug van weggeweest. Niet voor het maken van touw of kleding, maar voor natuurlijk isolatiemateriaal voor nieuwe en bestaande gebouwen. Moest één van de pioniers van de hennepteelt nieuwe stijl, het in Drachten gevestigde GreenInclusive, eerst nog lacherige vragen over geurbeleving a la cannabis-achtige hennepteelt beantwoorden, tegenwoordig wordt de teelt serieus genomen, zo ervaart Loraine Westerneng van GreenInclusive. Het bedrijf dat in Nederland nu een van de grote ‘aanjagers’ is van deze teelt. ‘Ik denk dat we voor het eind van het jaar de hectares voor 2024 al wel vol hebben.’
CO₂-certificaten
De vezelhennep dient als grondstof voor biobased isolatiemateriaal, oftewel isolatiemateriaal gemaakt van natuurlijke grondstoffen. Isolatiemateriaal dat, inspelend op een moderne trend en vraag van de consument, de traditionele en vervuilende isolatiematerialen vervangt. ‘We merken dat de interesse voor onze hennepisolatie toeneemt. De gemeente Leeuwarden bijvoorbeeld heeft CO₂-certificaten aangekocht en de opbrengsten daarvan gaan weer naar de agrariërs toe. Daarnaast stimuleert de gemeente in hun aanbestedingen ook het gebruik van Friese biobased-isolatiematerialen.’
Van 2.000 naar 50.000 hectare
Het rijk trekt € 200 miljoen uit om het grootschalig gebruik van biobased bouwmaterialen te stimuleren. Dat is op 8 november bekend gemaakt. Het rijk ziet in biobased bouwen een kansrijke methode om de milieu-impact van de landbouw, industrie en de bouw te verlagen. De ambitie is om in 2030 minstens 30 procent van de nieuwbouwwoningen met minimaal 30 procent biobased-materialen te realiseren. Het gaat dan vooral om het gebruik van vezelgewassen die worden gebruikt voor de isolatie van gebouwen. Het streven is om in 2030 minstens 25 producerende ketens van boeren, industriële verwerkers en bouwers te hebben. Er is een groei voorzien van circa 2.000 nu naar 50.000 hectare in 2030, met een verwerkingscapaciteit naar minimaal 400.000 ton vezels per jaar. ‘Voor boeren ontstaat een nieuwe en duurzame manier om geld te verdienen. Zij kunnen nu met vertrouwen investeren in de teelt van vezelgewassen’, denkt demissionair landbouwminister Piet Adema.
De CO₂-vastlegging die voor de teler een toeslag van € 45 per ton oplevert, is overigens geen CO₂ die in de bodem wordt vastgelegd. Het is een vergoeding voor CO₂-vastlegging door gebruik van het gewas. ‘Dat gewas krijgt een duurzaam langdurig gebruik als isolatiemateriaal en daarmee slaat het op een natuurlijke manier CO₂ op’, legt Westerneng uit. Met de toevoeging dat mede hierdoor de vraag naar biobased isolatiemateriaal toeneemt. Er wordt zowel nationaal als Europees beleid op gemaakt (zie beide kaders).
‘Nederland gaat hierdoor toe naar het meer en meer toepassen van duurzame bouwproducten. Daarom kunnen we komend jaar zo’n 700 hectare hennepteelt vastleggen en afnemen. We groeien in balans met de vraag.’
Honderd groeidagen
Ook de teelt kent inmiddels een professionele aanpak, aldus loonwerker Marcel Betten van De Samenwerking in Elsloo. Hij was van begin af aan al betrokken bij de teelt, toen de eerste tien hectare in Friesland werd gezaaid. ‘Hoeveel mest er op moest? We hadden geen idee.’ Inmiddels is veel gemeten en gewogen. ‘Met normaal gesproken honderd groeidagen is de hennep op tijd van het land, voor half september’, weet hij uit ervaring. ‘Daarmee heb je nog ruim de tijd om een ander gewas in te zaaien. Denk aan gras voor melkveehouders of een vervolgteelt voor de akkerbouw. Plus, er kan nog een bemesting op.’
Hennep is een diep wortelend en daarmee structuurverbeterend rustgewas, dat zo maar een lengte van 3,5 meter kan krijgen. Hennepteelt kan ook een rol spelen binnen de GLB-regelingen. Als extra gewas om net dat laatste zetje te geven om binnen de eco-regeling van brons naar zilver of van zilver naar goud te komen. ‘Naast gras en mais kan hennepteelt een derde gewas zijn met een gegarandeerde afzet en een keurig saldo’, zegt Betten. Hij begeleidt een aantal hectares hennepteelt en is inmiddels ervaren ‘helpdesk’. Zo heeft hij inmiddels een teelthandleiding in zijn hoofd.
‘Het is een vrij gemakkelijke teelt die ook te doen is voor melkveehouders.’ Als grondsoort is zowel zand- als kleigrond geschikt. ‘Van structuurschade of natte voeten houdt vezelhennep niet, wel van een pH boven 5,2.’
Alhoewel 2023 geen topjaar was voor de hennepteelt – eerst te nat en na het zaaien te droog – schat Betten de opbrengsten van het gewas op 8 tot 12 ton drogestof per hectare. ‘Daarbij voldoet een bemesting in het voorjaar met ongeveer 35 kuub runderdrijfmest, inclusief een geslaagde groenbemester. Verder heeft het geen bemesting nodig en dat past ook weer bij de biobased gedachte.’ Westerneng vult aan dat telers van hennep maar een beperkte hoeveelheid werk hoeven te verrichten. ‘Het zaaiklaar maken en bemesten komt voor rekening van de teler’, beschrijft ze. ‘Het zaaien, oogsten en transport wordt door ons gedaan.’
Gewasbescherming is niet nodig voor hennep, dat binnen afzienbare tijd de bodem bedekt en daarmee de onkruiden geen kans geeft. Volgens Betten lijkt het er bovendien op dat aaltjes zich niet vermeerderen bij de hennepteelt, nog een mooie bijkomstigheid. Het saldo van de vezelhennep is gelijk of hoger dan granen, geeft Betten aan. ‘Alleen veel minder afhankelijk van de wereldmarkt. Daarnaast is de teelt een stuk eenvoudiger dan granen met minder bewerkingen.’
Forse GLB-plus op vezelgewas
De vergoeding voor de teelt van vezelgewassen in 2024 binnen de ecoregeling in het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) krijgt een forse plus. Dat heeft het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) bekendgemaakt. Het bedrag voor de teelt van vezelgewassen in regio 1 wordt verhoogd van € 129 naar € 720 per hectare. Onder regio 1 vallen de Veenkoloniën, Oostelijke beekdalen en ontginningen en de Zuidelijke beekdalen en ontginningen. Voor regio 2 geldt een verhoging van € 298 naar € 390 per hectare. Regio 2 bestaat uit Bouwhoek, Hogeland en Oldambt, Noordelijk weidegebied, Flevopolders, Westelijk Holland en Zuidwestelijke delta en rivieren. Het totaalaantal punten voor de vezelteelten, zoals vlas en hennep, blijft ongewijzigd. 17 punten is het hoogst haalbare binnen de hoofdteeltmaatregelen.
Twee weken veldperiode
De oogst van de hennep wordt uitgevoerd met een speciale maaibek en hakselunit, legt Betten uit. ‘Die legt het gewas het liefst op een vrij hoge stoppel van 50 tot 60 centimeter neer zodat het kan drogen.’ Tijdens de veldperiode van twee weken is een werkgang met een schudder noodzakelijk om ervoor te zorgen dat het gewas kan roten, zoals dat heet. Roten is het blootstellen aan water, wat nodig is om bij de verwerking in de fabriek de bast en de vezel van de hennep te kunnen scheiden. Dit schudden heeft nog wel wat voeten in aarde, geeft Betten aan.
‘Omdat de planten heel lang zijn en de vezels stug, kan de schudder verstopt raken.’ Door de juiste afstelling van de elementen van de schudder kan dit worden voorkomen. Voor de uiteindelijke oogst wordt de vezelhennep gewierst, in balen geperst en naar de fabriek van GreenInclusive vervoerd om er biobased bouwmaterialen van te maken. ‘Wij garanderen voor volgend seizoen een totaalprijs van € 165 per ton gewas’, geeft Westerneng aan. Uiteindelijk komt het saldo daarmee niet in de buurt van een hoogrenderend akkerbouwgewas als aardappelen of uien. ‘Maar met de secundaire voordelen is het wel een gewas dat kansen verdient.’
